پرسش کننده : خانم سیمین

تاریخ پرسش : 27 اردیبهشت 93

متن پرسش :سلام در مورد رباخواری سوال داشتم حدود ده سال پیش همسرم به علت مشکلات مالی مجبورشد از یک نزول خوار مقداری پول نزول کند. این فرد برای تضمین معامله ربوی خود به شوهرم توصیه کرد که برای من دسته چک باز کند و سپس چندین قطعه چک من را بابت تضمین از ما گرفت با وجود بازپس گرفتن اصل و فرع پولش چند چک من دست او باقی ماند. به علت مشکلات مالی همسرم این معاملات ربوی درچند مورد تکرارشد و این آقا به شکلی غیر مستقیم گاه و بیگاه درمعاملات از چکهای من برای ترساندن شوهرم استفاده کرد. حالا هم با وجود عدم بدهکاری ما به او گاه و بیگاه مورد تهدید قرارمی گیریم. سوال من این است که چگونه می توانم از این مشکل خلاص شویم درضمن تعداد زیادی ازافراد را سراغ دارم که این آقا آنها را به روز سیاه نشانده ولی ازترس این مورد که ربا دهنده و گیرنده هر دو مجرم هستند راضی به شهادت نیستند. اما ما چند فقره ازحساب و کتابهای او را با شوهرم دراختیارداریم که به خط خود ایشان است و در بعضی جاها نوشته شده اصل و فرع پول آیا اینها می تواند مدرک مهمی باشند؟ و درضمن اگر اثبات کنیم که معامله ربوی صورت گرفته آیا شوهرم مجرم است و جرم او چقدر است.لازم به ذکر است ازلحاظ مالی هم درشرایط بسیاربدی قرار داریم ...

پرسش کننده : آقای آ.ن

تاریخ پرسش : 24 اردیبهشت 93

متن پرسش : با سلام
من در سال 1381 به دلیل وخامت اوضاع مالی ناشی از ورشکستگی مالی ام مجبور به دریافت مبلغ 40 میلیون تومان پول سودی از فردی شدم این پول طی چند مرحله از سال های 1381 تا آخرین مرحله آن در سال 1384 دریافت شده است. این فرد سود های خود را از طریق چک به طور منظم دریافت می کرد تا آن که در سال 1384 به جهت اتمام به مسئله فوق توافق کردم که اینجانب طی 7 چک ماهیانه یک میلیون تومان برای تسویه سود و یک برگ چک 25 میلیون تومانی برای تسویه حساب مابقی پول (از 40 میلیون تومان) به آن فرد دادم و 5 چک از 7 چک توسط فرد پاس شد تا آن که این فرد چک 25 میلیون تومانی را در سال 1386 برگه زده و به اجرا (از طریق شکایت حقوقی برای مطالبه وجه و خسارت تاخیر و تادیه) گذاشت. اینجانب در آن زمان درگیر مشکلات مالی دیگری بودم و این فرد با دریافت حکم جلب (ماده 2 نحوه اجرای محکومیت های مالی) مرا تهدید کرد یا باید توافق نامه ای که خود از پیش تهییه کرده بود را امضا کنم یا که به زندان بروم من نیز مجبور شدم توافق نامه فوق را امضا کنم اما تعهدات و مبلغ درج شده در این قرارداد واقعی نیست و حتی شاهدی که قرارداد فوق را امضا نموده نیز این مسئله را تایید کرده است، در این مدت نیز مبلغ 20 میلیون تومان به حساب وی واریز کرده ام در حال حاضر مدعیست که باید 700 میلیون تومان سفته به او بدهم وگرنه مرا به زندان می اندازد و متاسفانه دادخواست اعسار اینجانب نیز مورد پذیرش دادگاه قرار نگرفته است با این شرایط و با توجه به وجود مدارکی اعم از دستخط ، چک های پاس شده و شهودی که در جریان این مسئله بوده اند آیا می توانم از این فرد شکایت کنم و ربوی بودن پول فوق را مطرح کنم و اگر میتوانم چگونه باید اقدام کنم ؟؟
در صورت امکان پاسخ سوالاتم را خیلی زود برایم بفرستید چون بدلیل مزاحمت های این فرد از محل کار خودم اخراج شدم و وی به طور مداوم مزاحمت برای زن و فرزندم ایجاد می کند.
با تشکر فراوان ...

مقدمه
ربا اعم از آنكه داده یا گرفته شود بعلاوه بر حرمت شرعی دارای آثار سوئی بر روابط اقتصادی و تجاری است و باعث ایجاد اخلال در روابط مالی افراد یك جامعه سالم می گردد، بدین ترتیب ضروری است جهت سالم سازی فضای اقتصادی جامعه اخذ یا پرداخت هر گونه ربا یا انجام معاملات ربوی ممنوع باشد.
برمبنای همین رویكرد، مقنن در ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی در مقام جرم انگاری ربا و معاملات ربوی برآمده و مقرر داشته: «هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مكیل و موزون معامله نماید و یا زاید بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته می شود. مرتكبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محكوم می گردند.
تبصره ۱- در صورت معلوم نبودن صاحب مال، مال مورد ربا از مصادیق اموال مجهول المالك بوده و در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت.
تبصره ۲- هرگاه ثابت شود ربادهنده در مقام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده از مجازات مذكور در این ماده معاف خواهد شد.
تبصره ۳- هرگاه قرارداد مذكور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود یا مسلمان از كافر ربا دریافت كند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.
بدین ترتیب ملاحظه می گردد كه ربا حسب قوانین كیفری ایران علاوه بر ممنوعیت شرعی دارای وصف جزای نیز می باشد كه ذیلاً به بررسی آن پرداخته می شود.
۱- تعریف ربا و انواع آن
هر چند مقنن در ماده ۵۹۵ تعریف از بزه ربا بعمل نیاورده و تنها به ذكر مصادیق آن اكتفا نموده است؛ اما بند ۱ ماده ۱ قانون نحوه اجرای اصل ۴۹ قانون اساسی (مصوب ۱۷/۵/۱۳۶۳) در تعریف ربا و انواع آن مقرر داشته است:
«ربا بر دو نوع است:
الف – ربای قرضی و آن بهره ای است كه طبق شرط یا بنا بر روال، مقرض از مقترض دریافت نماید.
ب – ربای معاملی و آن زیاده ای است كه یكی از طرفین معامله زائد بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت كند به شرطی كه عوضین، مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد باشند.»