تغییر نام و نام خانوادگی

برای انتخاب نام کوچک افراد معمولا از یک نام ساده یا مرکب که عرفا جزو نام به شمار می آیند، استفاده می شود. انتخاب نام با اعلام کننده آن است و اصولا جز در مواردی که نامی موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می شود یا عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس، انتخاب نام آزاد است. 

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وکالت دات اینفو ، یکی از حقوق فرزندان بر والدین تعیین نام مناسب برای آنان است. در کشور ما، برای تعیین نام کوچک و نام خانوادگی و نحوه تغییر آن مقرراتی وجود دارد که آشنایی با این مقررات علاوه بر کمک به اشخاص در تعیین نام و نام خانوادگی، موجب پیشگیری از اقامه دعاوی بی ثمر یا در خواست های بدون نتیجه در محاکم و سایر مراجع ذیصلاح خواهد شد.

نام کوچک

برای انتخاب نام کوچک افراد معمولا از یک نام ساده یا مرکب مانند، بهرام، حسین، محمدعلی، ایمان، فاطمه و ... که عرفا جزو نام به شمار می آیند، استفاده می شود. انتخاب نام با اعلام کننده آن است و اصولا جز در مواردی که نامی موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می شود یا عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس، انتخاب نام آزاد است. تشخیص نام های ممنوع با شوراهای عالی ثبت احوال است و از طریق این شورا مراتب به اداره های ثبت احوال ابلاغ می شود. چنانچه شخصی سید باشد این نکته در شناسنامه وی آورده می شود و ملاک تشخیص سیادت قید سیادت در شناسنامه پدر یا پدربزرگ پدری است یا آنکه سیادت آنان با دلایل شرعی ثابت شود. در مورد اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی انتخاب نام تابع زبان و فرهنگ دینی آنهاست. فرزند در تعیین نام خود نقشی ندارد و حال این پرسش مطرح می شود که آیا می توانند پس از رسیدن به سن بلوغ نام کوچک خود را تغییر دهند؟ اگر پاسخ مثبت است چگونه و در چه مرجعی؟

برابر قانون ثبت احوال، انتخاب نام کوچک با اعلام کننده آن است جز در مواردی که نام با جنس متناسب نیست فرضا برای پسر نام دختر انتخاب شود یا نام مستهجن و زننده باشد و یا موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی شود. انتخاب نام آزاد است و پس از انتخاب نام توسط اعلام کننده اصل بر صحت نامگذاری و اصالت شناسنامه با نام مذکور در آن است. بنابراین جز در موارد گفته شده، نباید سند سجلی که سندی رسمی افراد است دستخوش تغییر و تحول بر اساس میل اشخاص شود. از طرفی عده ای اعتقاد دارند که داشتن نام کوچک حق افراد است و چنانچه شخص به یک نام به خصوص علاقه مند است یا از نامی تنفر دارد می تواند نام کوچک خود را تغییر دهد. در هر حال و با هر استدلالی مرجع تشخیص این امر دادگاه است.

شخصی که متقاضی تغییر نام کوچک است به کدام دادگاه باید مراجعه کند و چه تشریفاتی دارد؟

در خصوص رسیدگی به این درخواست قانون برای رفاه حال متقاضیان، به آنان اجازه داده تا این درخواست را در قالب دادخواست به دادگاه محل اقامت خود و به طرفیت اداره ثبت احوال شهرستان یا بخش صادرکننده سند سجلی، طرح و اقامه کند. این دعوا به اصطلاح حقوقدانان دعوای غیر مالی است و هزینه آن پنج هزار ریال بابت اصل دعوی و هزار و 100 ریال بابت اوراق به اضافه 200 ریال برای هر صفحه کپی برابر اصل است.

برابر قانون هر کسی باید دارای نام خانوادگی باشد و هیچکس حق ندارد از نام خانوادگی دیگری برای خودش استفاده کند و کسی که نام خانوادگی اش بدون اجازه او اتخاذ شده می تواند اقامه دعوی کند و در حدود قوانین مربوط تغییر نام خانوادگی غاصب را بخواهد. چنانچه شخص نام خانوادگی خود را که در دفاتر سجل احوال ثبت شده تغییر دهد هر ذی نفعی می تواند به این امر اعتراض کند. برای تغییر نام خانوادگی اداره ثبت احوال صلاحیت دارد. برای انتخاب نام خانوادگی حق تقدم با اشخاصی است که آن نام در دفاتر مخصوص نام خانوادگی اداره ثبت احوال به ثبت می رسد و دیگری حق انتخاب آن را ندارد مگر با اجازه دارنده حق تقدم البته لازم به ذکر است که این حق پس از فوت به ورثه قانونی انتقال پیدا می کند. هر یک از وراث نیز می تواند در صورت استفاده از نام خانوادگی اش توسط دیگری این امر را مورد اعتراض قرار دهد و تغییر نام خانوادگی او را از دادگاه بخواهد. البته با رضایت همه وراث شخص می تواند از نام خانوادگی آنان استفاده کند.

نام خانوادگی فرزندان همان نام خانوادگی پدر خواهد بود ولی فرزندان کبیر حق دارند برای خود نام خانوادگی دیگری انتخاب کنند. زن نیز می تواند با موافقت شوهرش تا زمانی که در قید زوجیت است از نام خانوادگی همسرش بدون رعایت حق تقدم استفاده کند و در صورت طلاق ادامه استفاده از نام خانوادگی منوط به اجازه شوهر خواهد بود. از این رو باید توجه داشت که مرجع رسیدگی به درخواست تغییر نام خانوادگی اداره ثبت احوال است نه دادگاه ولی رسیدگی به اعتراض صاحب نام خانوادگی مبنی بر غصب نام خانوادگی توسط دیگری با دادگاه است.